Wybierz z cyklu: Oświecenie. PRZEDSTAWIENIA

Autor cyklu: Piotr Morawski

Teatr publiczny w Polsce od początku był medium mocno ingerującym w życie społeczne, generującym konflikt polityczny i skutecznie nim sterującym. Sojusz sceny i prasy drukarskiej w misji modernizacyjnej pozwala zobaczyć w teatrze polskim doby XVIII wieku główne obok „Monitora” miejsce debaty na temat spraw publicznych. Teatr stał się wreszcie – jak pokazuje przykład „Krakowiaków i górali” czy „Szkoły obmowy” – kluczową instytucją życia społecznego zdolną kreować bieg wypadków czy realnie uczestniczącą w działalności charytatywnej.

W 1765 roku teatr publiczny rozpoczął debatę, która właściwie trwa do dziś. Wówczas chodziło przecież też nie tylko o obyczaje – stawką była polska nowoczesność. Zmieniały się kostiumy, lecz główna oś konfliktu miedzy nowoczesnością a jej zaprzeczeniem pozostawała cały czas ta sama. Warto zatem spojrzeć na oświeceniowy projekt teatru publicznego z dzisiejszej perspektywy; dostrzec jego potencjał krytyczny i zaangażowanie w życie społeczne. Zaangażowanie, jakiego w polskim teatrze nigdy wcześniej nie było, a i później nie tak znowu częstego. Zobaczyć w nim nie spetryfikowany kanon szeleszczących papierem lektur, lecz niepokojąco skutecznie działające narzędzie społecznej zmiany.